"Lisa heeft vandaag openlijk in de klas vertelt over haar problemen. Top!"
"Jesse heeft meer aansluiting in de klas en wordt niet meer gepest."
"Maryse is meer zichtbaar in de klas en veel beter te begeleiden, omdat ze nu zelf naar me toekomt, als er wat is."
Wat is X-press?
X-press is een preventief lichaams- en oplossingsgericht groepsprogramma voor onzekere, teruggetrokken jongeren van 12 t/m 14 jaar.
Het doel is om deze jongeren te stimuleren om zichzelf beter te leren kennen, hun angsten te overwinnen, zich weer te gaan uiten en contacten gaan leggen.
Zo komen zij uit hun isolement; wordt thuiszitten voorkomen en worden zij beter begeleidbaar op school en thuis.
X-press blijkt in de huidige vorm niet geschikt te zijn voor jongeren met ASS- of ernstige psychiatrische problematiek.
Het programma bestaat uit beweging/lichaamsgerichte oefeningen op muziek, drama en ontspanningsoefeningen/energizers en psycho-educatie.
Lichaamstaal en emoties verdienen meer aandacht in jeugdzorg en onderwijs.
Zeker waar het gaat om jongeren, bij wie het lichaam zoveel veranderingen ondergaat en bij wie emoties allerlei kanten op schieten.
Voor jongeren, die geneigd zijn om zich terug te trekken en die met praten lastig te bereiken zijn, is het lichaam een voor de hand liggende en waardevolle ingang.
Door de eigen emoties en lichaamstaal en die van anderen beter te leren kennen, ontdekt de jongere meer over wie hij* is en wie hij wil zijn in verhouding tot zijn leeftijdsgenoten.
Bewegen op muziek is een "zeer effectieve manier van sociaal leren" (prof. Erik Scherder). Volgens Scherder heeft: "lichamelijke beweging een magnifieke invloed op het functioneren van de frontale hersenkwab, het zenuwcentrum wat betreft empathie, zelfreflectie, sociale samenwerking, impulscontrole en alle andere benodigde vaardigheden om ons leven in goede banen te leiden.
Deze zogenoemde 'managerslob' heeft volgens Scherder structurele verrijking nodig. Dat kan door beweging, al dragen ook creatief of muzikaal bezig zijn in positieve zin bij."
(gezien dd 10-3-2017 op www.focusconferences.nl/blog/214/12/erik-scherder).
Wat zijn de subdoelen van X-press?
X-press heeft als doel dat te doen, wat nodig is voor jongeren met (sociale) angst
(zie: van Lieshout: Pedagogische adviezen voor speciale kinderen).
In een veilige sfeer leren de jongeren:
* hun lichamelijke reacties op hun gevoelens te herkennen
* zich meer bewust te zijn van hun lichaam en lichaamshouding
* de negatieve gevolgen van terugtrekking in te zien
* zich effectiever te uiten
* in het middelpunt van de belangstelling te staan
* weerbaarder te worden, hun grenzen duidelijker aan te geven
* hun eigen oordeel belangrijker te vinden dan dat van anderen en daarop af te gaan
* hun eigen keuzes te maken in de groep
* risico's te nemen en te relativeren
* positieve zelfspraak te gebruiken
* alternatieven te vinden voor hun vermijdingsgedrag
..en worden zij gestimuleerd om zich in kleine stapjes bloot te stellen aan dat wat ze spannend vinden.
Hoe is de X-press-benadering?
We werken vanuit een oplossingsgerichte houding: niet oordelend, aansluitend op wat voor deze jongere belangrijk is om te ontwikkelen en gericht op wat al wel goed gaat -om dit vervolgens uit te kunnen bouwen.
We maken gebruik van schaalvragen om de ontwikkeling van de jongeren te evalueren.
Juist voor deze jongeren is de oplossingsgerichte (respectvolle, veilige) benadering van groot belang. Ze hebben zich immers niet voor niets terug getrokken. Zij zijn erg gevoelig voor oordelen van anderen en ervaren snel de
druk van moeten presteren.
Onze benadering moedigt hen aan om kleine stapjes vooruit te zetten. Deze kleine stapjes kunnen voor hen een grote verandering zijn.
Wat is het verschil tussen X-press en Sociale vaardigheids/ weerbaarheidstrainingen?
X-press is geen training. Er worden geen vaardigheden geoefend.
Het is een inzichtgevend groepsprogramma. We noemen het ook wel een 'ontdekkingsreis'.
X-press zoomt in op de lichaamstaal. De jongeren krijgen meer inzicht in wie zij (willen) zijn, hoe zij met zichzelf (hun emoties en lichaam) en met anderen omgaan en hoe zij hun angsten kunnen overwinnen en zich weer kunnen verbinden met anderen.
Het voordeel van X-press is, dat de doelgroep klein (niet een hele klas) en homogeen is.
De jongeren herkennen zich in elkaar en dat geeft hen meer veiligheid om met ander gedrag te kunnen gaan experimenteren.
In SOVA- en weerbaarheidstrainingen (zelfs ook in groepsprogramma's als Rots & Water) laten deze teruggetrokken jongeren zich vaak nog te weinig zien en begeleiden.
In nieuwere programma's wordt gewerkt met zelfverdedigingstechnieken ed.. Dit spreekt niet alle jongeren aan.
Muziek is over het algemeen geliefd bij jongeren en vormt een fijne ingang om in beweging te komen.
Hoe is X-press ontstaan?
X-press heb ik ontwikkeld voor onzekere, teruggetrokken jongeren in de tijd dat ik als orthopedagoog in een expertiseteam werkte voor het voortgezet onderwijs.
Docenten hebben vaak weinig last van deze jongeren. Ze vragen weinig aandacht, maar ze hebben deze aandacht wel nodig!
Als een jongere zich steeds verder terugtrekt, is thuiszitten op gegeven moment een feit. Een sociale angststoornis en/of depressie ligt vaak op de loer.
Dit moet voorkomen worden, ook omdat de weg terug vaak erg lastig is.
Evaluatieonderzoek: X-press helpt!
In hun afstudeeronderzoek 'X-press onder de loep' (2017) hebben Elize Verbeek en Daphne Spierings van de Hogeschool Arnhem Nijmegen onderzocht, wat mogelijke effecten zijn van X-press op angstklachten van jongeren. Hun conclusie is, dat de jongeren:
- meer zelfvertrouwen hebben
- meer vertrouwen hebben in anderen
- zich meer bewust zijn van hun (non-)verbale communicatie en dit ook bewust inzetten
- zich meer uiten.
en dat hun angstklachten - met name op het gebied van sociale angst- voelbaar en zichtbaar verminderen.
Onderzoek update X-press
In het afstudeeronderzoek 'Naar een eigentijds X-press' (2024) van Aylin Tuncay, van de Hogeschool Leiden heeft zij onderzocht hoe passend het X-pressprogramma bij de jongeren anno 2024. Uit haar onderzoek blijkt, dat sociale angst het meest voorkomende probleem is in de huidige jongerengeneratie en dat het programma zeer relevant is voor jongeren. De waardevolle input en verbeterpunten uit haar onderzoek zijn inmiddels verwerkt in het programma.
* 'hij' staat voor elke geslachtsvorm/voorkeur
